Các tiêu chuẩn quốc tế ISO đóng góp vào việc truyền bá các công nghệ và các thực hành kinh doanh tốt, cũng như hỗ trợ cho quá trình phát triển, sản xuất và cung ứng các sản phẩm, dịch vụ hiệu quả hơn, an toàn hơn và sạch hơn. Các tiêu chuẩn này còn giúp cho việc trao đổi thương mại giữa các nước trở nên dễ dàng và bình đẳng hơn.
Tổ chức ISO chỉ phát triển các tiêu chuẩn được thị trường yêu cầu. Việc này được thực hiện bởi các chuyên gia đến từ các lĩnh vực sản xuất công nghiệp, kỹ thuật, kinh doanh khác nhau để có thể giúp phát triển ra tiêu chuẩn đáp ứng tốt nhất nhu cầu, mục đích sử dụng của nó. Các chuyên gia này còn có thể đến từ các cơ quan chính phủ, các tổ chức của người tiêu dùng, các viện nghiên cứu và các phòng thử nghiệm.
Được xuất bản dưới dạng tiêu chuẩn quốc tế, các tiêu chuẩn ISO thể hiện sự đồng thuận ở tầm quốc tế về công nghệ và các thực hành tốt được cập nhật mới nhất. Đến nay (4/2011), ISO đã ban hành hơn 18.600 tiêu chuẩn, nhằm cung cấp các giải pháp thực hành và đạt được lợi ích cho hầu hết các lĩnh vực kinh doanh, công nghiệp và kỹ thuật, bao gồm nông nghiệp, xây dựng, cơ khí, sản xuất, phân phối, vận tải, chăm sóc sức khỏe, công nghệ thông tin, thực phẩm, nước, môi trường, năng lượng, quản lý chất lượng, đánh giá sự phù hợp và các dịch vụ. Tập hợp các tiêu chuẩn ISO đã được phát triển có liên quan đến cả 3 khía cạnh của phát triển bền vững, đó là: kinh tế, môi trường và xã hội.
Các bộ tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý chất lượng (ISO 9000) và hệ thống quản lý môi trường (ISO 14000) đã trở thành các tiêu chuẩn dẫn đầu trong việc mở rộng phạm vi áp dụng của ISO đối với các vấn đề thực hành về mặt tổ chức lẫn thực hành về quản lý. Bản thân tổ chức ISO không thực hiện việc công nhận hoặc chứng nhận sự phù hợp theo các tiêu chuẩn này, cũng như không kiểm soát hoạt động dịch vụ chứng nhận, mặc dù ISO có ban hành ra các tiêu chuẩn để đảm bảo tính nhất quán và thực hành tốt trong các hoạt động này.
2. Về bộ tiêu chuẩn ISO 9000
Bộ tiêu chuẩn quốc tế về hệ thống quản lý chất lượng ISO 9000 cùng các tài liệu hướng dẫn kèm theo đã tạo được sự tín nhiệm ở quy mô toàn cầu, được thừa nhận như là nền tảng cơ bản để thiết lập các hệ thống quản lý chất lượng có hiệu lực và hiệu quả. Nhu cầu đối với các tiêu chuẩn quốc tế ngày càng trở nên quan trọng vì nhiều tổ chức hoạt động trong nền kinh tế toàn cầu bằng cách bán hoặc mua sản phẩm, dịch vụ từ các nguồn bên ngoài thị trường nội địa của họ.
Bộ tiêu chuẩn ISO 9000 là tập hợp các Tiêu chuẩn quốc tế chính thức (International Standards), các Quy định kỹ thuật (Technical Specifications), các Báo cáo kỹ thuật (Technical Reports), các sổ tay thực hành (Handbooks) và các tài liệu dựa trên nền tảng thông tin trên website về quản lý chất lượng. Hiện có khoảng 25 tài liệu như thế, cùng với các tài liệu khác đang được thực hiện mới hoặc đang được sửa đổi (chi tiết xem Danh mục các tiêu chuẩn hiện hành thuộc bộ tiêu chuẩn ISO 9000, do ISO/TC176 và các Tiểu ban trực thuộc chịu trách nhiệm phát triển).
Ủy ban Kỹ thuật số 176 của tổ chức ISO (ISO/TC 176) và các Tiểu ban thuộc TC 176 có trách nhiệm phát triển bộ tiêu chuẩn ISO 9000. Quá trình phát triển bộ tiêu chuẩn dựa trên nền tảng là sự đồng thuận của các chuyên gia công nghiệp và chất lượng được chỉ định bởi các cơ quan tiêu chuẩn quốc gia, và đại diện cho nhiều bên liên quan khác nhau.
Dưới đây là các tiêu chuẩn cơ bản trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000:
 Để đạt được giá trị mong đợi, tổ chức cần sử dụng các tiêu chuẩn khác trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000 theo cách thức tích hợp tối đa. Đầu tiên, đối tượng sử dụng cần tham khảo tiêu chuẩn ISO 9000:2005 (Cơ sở và từ vựng) để trở nên quen thuộc với các khái niệm và ngôn ngữ được sử dụng, trước khi áp dụng tiêu chuẩn ISO 9001:2008 để đạt được kết quả hoạt động cao nhất. Tiếp đó, các phương pháp thực hành được nêu trong ISO 9004:2009 có thể được vận dụng để làm cho hệ thống quản lý chất lượng của tổ chức trở nên hiệu lực và hiệu quả hơn trong việc đạt được các mục đích và mục tiêu kinh doanh.
Tiêu chuẩn ISO 9000:2005 (Cơ sở và từ vựng) là tiêu chuẩn cung cấp các cơ sở, nền tảng và từ vựng được sử dụng trong các tiêu chuẩn thuộc bộ tiêu chuẩn ISO 9000, giúp người sử dụng tiêu chuẩn có thể hiểu được các yếu tố cơ bản của quản lý chất lượng được mô tả trong các tiêu chuẩn khác nhau của bộ tiêu chuẩn ISO 9000. ISO 9000:2005 cũng giới thiệu về 8 Nguyên tắc của quản lý chất lượng, và nhấn mạnh đến việc áp dụng phương pháp tiếp cận theo quá trình để đạt được sự cải tiến liên tục.
Các tiêu chuẩn ISO 9001 và ISO 9004 hoàn toàn tương thích nhau, có thể được sử dụng riêng rẽ hoặc kết hợp nhau để đáp ứng hoặc vượt sự mong đợi của khách hàng và các bên quan tâm. Cả hai tiêu chuẩn áp dụng phương pháp tiếp cận theo quá trình. Các quá trình được nhận biết khi chúng bao gồm một hoặc nhiều hoạt động đòi hỏi cần có các nguồn lực và phải được quản lý để đạt được các kết quả đầu ra mong đợi. Đầu ra của một quá trình có thể trực tiếp trở thành đầu vào của quá trình tiếp theo và sản phẩm cuối cùng thường là kết quả của cả một hệ thống các quá trình. Bên cạnh đó, hai tiêu chuẩn này còn được xây dựng nhằm cho phép tổ chức có thể liên kết chúng với các hệ thống quản lý khác (ví dụ: quản lý môi trường), hoặc với các yêu cầu cụ thể theo từng lĩnh vực (như ISO/TS 16949 trong lĩnh vực ô tô) và hỗ trợ cho tổ chức đạt được sự thừa nhận qua các chương trình giải thưởng ở quy mô quốc gia hoặc khu vực.
ISO 9004:2009 đưa ra các hướng dẫn nhằm đạt được các mục tiêu của một hệ thống quản lý chất lượng rộng hơn so với các mục tiêu từ việc thực hiện ISO 9001, đặc biệt trong việc quản lý nhằm đạt được sự thành công bền vững của một tổ chức. ISO 9004:2009 được xem như là hướng dẫn đối với các tổ chức, ở đó lãnh đạo cao nhất mong muốn mở rộng các lợi ích có được từ ISO 9001 bằng cách theo đuổi sự cải tiến liên tục một cách có hệ thống các kết quả hoạt động tổng thể của tổ chức. Tuy nhiên, ISO 9004:2009 không nhằm đến mục đích chứng nhận hoặc hợp đồng.
Tiêu chuẩn ISO 19011:2002 (dự kiến, phiên bản năm 2011 sẽ được ban hành vào cuối năm 2011 để thay thế cho phiên bản năm 2002) đề cập đến việc đánh giá các hệ thống quản lý chất lượng và hệ thống quản lý môi trường. Tiêu chuẩn này cung cấp hướng dẫn về chương trình đánh giá, việc thực hiện các cuộc đánh giá nội bộ hoặc đánh giá chứng nhận, và thông tin về yêu cầu năng lực đối với chuyên gia đánh giá. ISO 19011 đưa ra thông tin tổng quan về việc một chương trình đánh giá sẽ được triển khai ra sao, và các cuộc đánh giá hệ thống quản lý sẽ diễn ra như thế nào. Các cuộc đánh giá có hiệu quả sẽ đảm bảo rằng một hệ thống quản lý chất lượng/ môi trường đang được thực hiện sẽ phù hợp với các yêu cầu của tiêu chuẩn ISO 9001/ ISO 14001.
3. Về tiêu chuẩn ISO 9001, phiên bản năm 2008
Tiêu chuẩn ISO 9001:2008 quy định các yêu cầu cơ bản đối với một hệ thống quản lý chất lượng mà một tổ chức phải đáp ứng để chứng tỏ năng lực cung cấp sản phẩm/ dịch vụ một cách ổn định nhằm tăng cường sự thỏa mãn của khách hàng và đáp ứng các yêu cầu luật định và chế định liên quan.
Tiêu chuẩn này có thể được áp dụng cho các tổ chức thuộc mọi loại hình, không phân biệt quy mô, sản phẩm hay dịch vụ được cung cấp. Tiêu chuẩn được sử dụng cho các mục đích chứng nhận/ đăng ký và mục đích hợp đồng bởi các tổ chức mong muốn tìm kiếm sự thừa nhận đối với hệ thống quản lý chất lượng của họ. Tiêu chuẩn ISO 9001:2008 đã được thể hiện theo định dạng thân thiện với các thuật ngữ dễ dàng được chấp nhận bởi tất cả các lĩnh vực hoạt động.
Tiêu chuẩn ISO 9001:2008 bao gồm 5 phần, quy định các hoạt động cần được xem xét khi tổ chức thực hiện triển khai xây dựng hệ thống quản lý chất lượng:
Các yêu cầu tổng thể đối với hệ thống quản lý chất lượng và hệ thống tài liệu
Trách nhiệm của lãnh đạo, các định hướng trọng tâm, chính sách, hoạch định và thiết lập các mục tiêu
Quản lý và phân bổ nguồn lực
Thực hiện tạo sản phẩm và quản lý các quá trình, và
Đo lường, theo dõi, phân tích và cải tiến
Các yêu cầu, tương ứng với các điều khoản tiêu chuẩn ISO 9001:2008, có thể áp dụng đối với mọi tổ chức bao gồm:
Hệ thống quản lý chất lượng (điều 4) ;
Trách nhiệm của lãnh đạo (điều 5);
Quản lý nguồn lực (điều 6), và
Đo lường, phân tích và cải tiến (điều 8).
Riêng yêu cầu về quá trình “Tạo sản phẩm” (điều 7) có thể được thiết lập để đáp ứng các nhu cầu của chính tổ chức, vì mỗi tổ chức có thể có sự khác biệt về khách hàng, sản phẩm, dịch vụ cung cấp và chính vì thế, quá trình tạo sản phẩm, cung cấp dịch vụ của mỗi tổ chức cũng có thể sẽ khác nhau.
II. ĐỐI TƯỢNG ÁP DỤNG
ISO 9001 và các tiêu chuẩn còn lại trong bộ tiêu chuẩn ISO 9000 có thể được áp dụng đối với mọi tổ chức, doanh nghiệp, không phân biệt phạm vi, quy mô hay sản phẩm, dịch vụ cung cấp, mỗi khi tổ chức muốn chứng tỏ khả năng cung cấp một cách ổn định sản phẩm đáp ứng các yêu cầu của khách hàng cũng như các yêu cầu của luật định và chế định liên quan đến sản phẩm, dịch vụ của tổ chức, cũng như muốn nâng cao sự thỏa mãn của khách hàng thông qua việc áp dụng hệ thống một cách có hiệu lực.
III. LỢI ÍCH
Tổ chức sẽ phải đối mặt với rủi ro, thất bại nếu không đạt được sự hài lòng của khách hàng! Để duy trì sự thỏa mãn của khách hàng, tổ chức phải đáp ứng được các yêu cầu của khách hàng. ISO 9001:2008 cung cấp một hệ thống đã được trải nghiệm ở quy mô toàn cầu để thực hiện phương pháp quản lý có hệ thống đối với các quá trình trong một tổ chức, từ đó tạo ra sản phẩm đáp ứng một cách ổn định các yêu cầu và mong đợi của khách hàng.
Cụ thể, những lợi ích sau đây sẽ đạt được mỗi khi tổ chức thực hiện có hiệu lực hệ thống quản lý chất lượng phù hợp với ISO 9001:2008:
Giúp tổ chức, doanh nghiệp xây dựng các quy trình chuẩn để thực hiện và kiểm soát công việc;
Phòng ngừa sai lỗi, giảm thiểu công việc làm lại do đó nâng cao năng suất lao động, hiệu quả làm việc;
Phân định rõ trách nhiệm, quyền hạn trong tổ chức;
Hệ thống văn bản quản lý chất lượng là phương tiện đào tạo và trao đổi, chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm;
Giúp cải tiến thường xuyên chất lượng các quá trình và sản phẩm;
Tạo nền tảng để xây dựng môi trường làm việc chuyên nghiệp, hiệu quả;
Nâng cao uy tín, hình ảnh của tổ chức, doanh nghiệp…
IV. CÁC BƯỚC TRIỂN KHAI
Quá trình triển khai ISO 9001:2008 đóng vai trò rất quan trọng để đạt được những lợi ích đầy đủ của hệ thống quản lý chất lượng (Quality Management System - QMS). Để thực hiện thành công QMS, tổ chức cần triển khai theo trình tự 7 bước sau đây:
Tại một tổ chức, doanh nghiệp bất kỳ, 7 bước này được cụ thể hóa qua 5 giai đoạn triển khai sau:
1. Giai đoạn chuẩn bị
*Xác định mục đích, phạm vi xây dựng hệ thống quản lý chất lượng;
*Lập Ban chỉ đạo dự án ISO 9000 hoặc phân công nhóm thực hiện dự án (đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ);
*Bổ nhiệm/phân công Đại diện Lãnh đạo về chất lượng và thư ký/cán bộ thường trực (khi cần thiết);
*Tổ chức đào tạo nhận thức chung về ISO 9000 và phương pháp xây dựng hệ thống văn bản;
*Đánh giá thực trạng;
*Lập kế hoạch thực hiện.
2. Xây dựng hệ thống quản lý chất lượng
*Thiết lập các quy trình để chuẩn hóa cách thức thực hiện, kiểm soát các quá trình trong hệ thống;
*Xây dựng hệ thống văn bản bao gồm:
+Chính sách, mục tiêu chất lượng
+Sổ tay chất lượng
+Các quy trình kèm theo các mẫu, biểu mẫu và hướng dẫn khi cần thiết
3. Triển khai áp dụng
*Phổ biến, hướng dẫn áp dụng các quy trình, tài liệu;
*Triển khai, giám sát việc áp dụng tại các đơn vị, bộ phận;
*Xem xét và cải tiến các quy trình, tài liệu nhằm đảm bảo kiểm soát công việc một cách thuận tiện, hiệu quả.
4. Kiểm tra, đánh giá nội bộ
*Tổ chức đào tạo đánh giá viên nội bộ;
*Lập kế hoạch và tiến hành đánh giá nội bộ;
*Khắc phục, cải tiến hệ thống sau đánh giá;
*Xem xét của lãnh đạo về chất lượng.
5. Đăng ký chứng nhận
*Lựa chọn tổ chức chứng nhận;
*Tổ chức đánh giá thử trước chứng nhận (nếu có nhu cầu và khi cần thiết);
*Chuẩn bị đánh giá chứng nhận;
*Đánh giá chứng nhận và khắc phục sau đánh giá;
*Nhận chứng chỉ ISO 9001.
|
